II. ULUSLARARASI OSMANLI DÖNEMİNDE YEMEN SEMPOZYUMU (1833-1924)

​

16-17 Kasım 2017

İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü

Uzakdoğu’dan Avrupa’ya deniz yoluyla giden baharat ticaret yollarının kesişme noktasında yer alan Yemen, Hint Okyanusu ve Kızıldeniz arasında stratejik açıdan son derece önemli bir konuma sahiptir. Bu sebeple 16. yüzyıldan itibaren önce Portekiz ve Hollanda, ardından özellikle 19. yüzyıldan itibaren de İngiltere, Fransa ve İtalya gibi Avrupalı sömürgeci devletlerin ilgi odağı haline gelmiştir.

Osmanlı idaresinin Yemen’de ikinci kez kurulması Yemen tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. 1833 yılında Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa’ya bağlı kuvvetlerin isyana müdahale girişimleri ve ardından bir süredir bölgede emelleri bulunan İngilizlerin 1839’da Aden’i işgal etmeleri karşısında Osmanlılar yeniden harekete geçmiştir. Kısa zamanda yeniden tesis edilen Osmanlı idaresi ile Yemen içinde süre gelen isyanlar bastırılmış ve güvenlik yeniden sağlanmaya çalışılmıştır. Yemen’deki düzen Ahmet Muhtar Paşa’nın 1871’de Yemen valiliği sırasında yeniden sağlanmıştır. Böylece Yemen bir Osmanlı vilâyeti haline getirilmiş, askerî ve idarî bakımdan da yeniden teşkilatlandırılmıştır. Ne var ki Yemen’deki iç karışıklıklar ve aşiretlerin isyanı bu ikinci Osmanlı idaresi devrinde de devam etmiştir. II. Abdülhamid devrinde Yemen’de ıslahatların yapılması ve düzenin yeniden sağlanması yönünde aşiretlerle yapılan görüşmelerden beklenen sonuçlar elde edilememiştir. 1909’da Şeyh İdrisî ve ardından 1911’de İmam Yahya isyanları ile daha nazik bir hal alan Yemen meselesi, 1911’de Osmanlıların İmam Yahya ile anlaşması ile geçici bir çözüme kavuşturulmuştur. Ancak I. Dünya Savaşı’nın ilanı ve Mondros Mütarekesi şartları gereği İngilizler Yemen’i işgal etmişler ve Yemen’deki Osmanlı idaresi fiilen sona erdirilmiştir. Lozan Antlaşması sonucunda 1924 yılında hukuken Osmanlı toprağı olmaktan çıkmıştır.

Siyasî sonuçlarının dışında, 19. yüzyılda Yemen’de Osmanlı idaresinin yeniden tesisi ve sonrasındaki olayların askerî, ekonomik ve sosyal bakımdan da birçok sonuçları olmuştur. Yemen’de İkinci Osmanlı idaresi döneminde söz konusu gelişmelerin ve sonuçlarının tartışılacağı II. Uluslararası Osmanlı Döneminde Yemen Sempozyumu (1833-1924) konulu bir sempozyum düzenlenmesine karar verilmiştir. Mart 2015’te Uşak Üniversitesi tarafından düzenlenen I. Uluslararası Osmanlı’nın I. Hakimiyet Döneminde Yemen Sempozyumu’nun (1517-1635 M.) devamı niteliğindeki bu sempozyumda, Yemen’de Osmanlı idaresinin ikinci dönemi hakkında akademik araştırma ve çalışmaların tartışılması hedeflenmiştir. Tarihsel bir perspektifle konuyu ele alan bu sempozyumların Yemen’de günümüzde de yaşanan başta siyasî olmak üzere tüm sorunların daha iyi anlaşılmasına ve çözümüne katkı sağlayacağı muhakkaktır. Buna ilaveten bu çalışmalar Türk-Yemen ilişkilerinin gelişmesi ve güçlendirilmesi için önemli bir katkı da sağlayacaktır. Konuyla ilgilenenleri II. Uluslararası Osmanlı Döneminde Yemen Sempozyumu (1833-1924)’na davet ediyoruz.